آموزش جامع شیوه نگهداری بونسای

بونسای در‌واقع یک نمونه کوچک شده و مینیاتوری از درختان موجود در طبیعت است که می‌توان از آن به عنوان گیاه آپارتمانی در خانه نگهداری کرد. اما اگر شما هم قصد خرید بونسای را برای خود دارید، در ابتدا باید با شیوه نگهداری و هرس کردن بونسای به طور کامل آشنا شوید. بنا‌بر‌این پیشنهاد می‌کنیم مقاله زیر را مطالعه فرموده تا همه اطلاعات لازم درباره بونسای و نگهداری از آن را یاد بگیرید.

مقدمه

اگر دنبال خرید درختچه های آپارتمانی هستید، قطعا بونسای یک انتخاب عالی است. منتها پیشنهاد ما این است که نگهداری از بونسای را با بونسای‌هایی شروع کنید که زیاد به مراقبت نیاز ندارند، برای مثال بونسای جنسینگ. سپس در کنار آن می‌توانید به مطالعه در مورد روش نگهداری از انواع بونسای پرداخته و در صورت تمایل اقدام به خرید بونسای های دیگر کنید.
باتوجه به محبوبیت بالای بونسای در این مقاله قصد داریم هر آنچه در مورد بونسای و نگهداری از آن باید بدانید را به شما بگوییم. ناگفته نماند حرف و نکته‌ی یادگرفتنی در مورد بونسای زیاد است و سعی ما بر این بوده که به زبان ساده، نیازهای اولیه‌ی بونسای را برای شما بگوییم.

شناخت بونسای

بونسای گروهی از گیاهان را شامل می‌شود که جز گیاهان آپارتمانی خاص و درختانی مینیاتوری هستند که به‌شکلی خاص دیزاین شده است. به‌عبارت دیگر بونسای ها درواقع همان گیاهان عادی هستند که با یک روش خاص ریشه‌ها و ساقه‌هایشان کوتاه شده و در گلدانی ظرف‌ مانند کاشته می‌شوند. سپس برای این‌که شکل خاصی به خودش بگیرد، آن را به روش خاص هرس کرده یا دورساقه‌هایش را سیم‌پیچی می‌کنند.
خواستگاه بونسای از چین و ژاپن است و آن‌ها قرن‌ها در درست کردن بونسای فعالیت داشته‌اند. خیلی‌ها معتقدند که هنر درست‌کردن بونسای روشی آرام بخش برای جسم و ذهن است و می‌تواند به کم‌کردن استرس‌ها کمک کند.

روش آبیاری بونسای

در نگهداری از بونسای آبیاری آن خیلی مهم است و هرگز نباید آن را فراموش کنید. به عبارت دیگر بونسای نباید تشنه بماند مخصوصا اگر زیر نور مستقیم آفتاب و در هوای آزاد قرار دارد. در مورد زمان آبیاری نیز باید بگوییم که زمان دقیق آبیاری هر بونسای متفاوت است و بستگی به شرایط محیطی، جنس خاک و نیاز گیاه دارد. برای تشخیص زمان آبیاری ابتدا از میزان نیاز بونسای خود به آبیاری اطلاعات کافی کسب کرده و سپس هر بار برای آبیاری، میزان خشکی خاک را بررسی کنید و ببینید آیا بونسای شما به آبیاری نیاز دارد یا نه.
اگر بعد از بررسی متوجه شدید، بونسای شما نیاز به آبیاری دارد، یکی از روش‌های مناسب این است که به‌آرامی آب را در گلدان بریزید تا همه‌ی سطح خاک گلدان را بپوشاند و خاک گلدان را جا‌به‌جا نکند. آبیاری به این شکل باید باید تا زمانی ادامه پیدا کند که آب اضافی از سوراخ‌های زیر گلدان بیرون بیاید.
علاوه‌بر روش اول، روش دیگر این است که هرزمانی که سطح خاک بونسای خشک شد، گلدان بونسای را در ظرف بزرگی پر از آب بگذارید، به‌طوری‌که تمام سطح گلدان را بپوشاند و به گیاه نرسد. بعد از گذشت مدتی وقتی که حباب‌های هوا تمام شد، یعنی گلدان به اندازه‌ی کافی آب جذب کرده است و می‌توانید آن را از آب خارج کنید.

میزان رطوبت محیط نگهداری

در طول نگهداری از بونسای رطوبت هوا برای حفظ سلامتی آن، مخصوصا در فصل زمستان بسیار مهم است. به‌این‌منظور یکی از روش‌های خوب جهت تامین رطوبت بونسای،‌ استفاده از جزیره است. جزیره را خودتان به‌راحتی می‌توانید درست کنید.
برای درست کردن جریزه در یک سینی یا ظرف کم‌عمقی که بزرگ‌تر از اندازه بونسای است، یک یا چند لایه سنگ کوچک بریزید، به‌طوری‌که تمامی سطح سینی را بپوشاند. حالا روی آن آب بریزید. جزیره‌ شما آماده است؛ کافیست گلدان بونسای را روی آن بگذارید. این آب کم‌کم بخار می‌شود و رطوبت هوای اطراف بونسای را حفظ می‌کند. در این باره حتما یادتان باشد که باید به مقداری آب بریزید که کف گلدان با آب تماس نداشته باشد، در این صورت آب باعث پوسیدگی ریشه و از بین رفتن بونسای شما خواهد شد.

نور مناسب

یکی از مشکلات اساسی نگهداری بونسای در منزل، فراهم کردن نور کافی برای آن است. میزان نور دریافتی در داخل خانه، به میزان قابل توجهی کمتر از محیط بیرونی است؛ در واقع نور داخل خانه (وبه طور کلی فضاهای بسته) برای اکثر گونه‌های بونسای بسیار کم است.
نور ناکافی مانع رشد گیاه شده و با متوقف کردن رشد برگها، هرس کردن را نیز به تاخیر می‌اندازد.
اما خوشبختانه امروزه اکثر بونسای هایی که در فروشگاه‌های عمومی عرضه می‌شوند، به صورت بهینه برای نگهداری در داخل آپارتمانها پیوند زده شده اند و در نتیجه نور کم و یا مصنوعی را نیز می‌پذیرند.
کم بودن بیش از حد نور خورشید، بلافاصله به مرگ گیاه منجر نمی‌شود؛ اما رشد گیاه آنقدر کم می‌شود تا در مرور زمان گیاه را به سمت نابودی بکشاند.
برای جلوگیری از چنین وضعیتی، بونسای خود را در نزدیکی یک پنجره نورگیر جنوبی قرار دهید.نقطه‌ای را برای آن انتخاب کنید که در طول روز همواره روشن باشد. می‌توانید از نور لامپهای فلوئورسنت نیز کمک بگیرید. استفاده از این لامپها ضمن تقویت اثر نور خورشید، نگهداری از بونسای را در داخل منزل آسان‌تر می‌کند. می‌توانید از لامپهای بسیار پرنور نیز استفاده کنید. اگر به دلیل سرما/گرمای وارده از پنجره گیاه را از نور خورشید دور کنید، برای جبران کمبود نور از این لامپها کمک بگیرید.

بهترین مکان برای نگهداری بونسای

یکی دیگر از مواردی که در نگهداری از بونسای باید به آن توجه داشته باشید محل نگهداری از آن است. بونسای‌ها معمولا به ۴ تا ۶ ساعت نور خورشید در طول روز نیاز دارد. برای بعضی از آن‌ها اگر این مدت زمان بیش‌تر هم باشد، بهتر است. ازاین‌رو بونسای را در جایی بگذارید که نور مستقیم خورشید را به‌طور کامل دریافت کند؛ مثلا نزدیک پنجره یا در فضای باز؛ البته اگر شرایط مناسب است.
اگر قصد نگهداری از بونسای در داخل منزل را دارید،‌ بهترین محل برای نگهداری از بونسای پنجره‌ی رو به جنوب و بعد از آن پنجره‌ رو به غرب یا شرق است. ناگفته نماند می‌توانید بونسای خود را در نزدیکی پنجره‌ی شمالی هم قرار دهید، اما احتمالا بونسای شما برای رشد به نور مصنوعی نیاز خواهید داشت.
اگر شب‌ها دمای هوا کم‌تر از ۴ درجه‌ نمی‌شود، می‌توانید بونسای را در تراس، پاسیو یا حیاط بگذارید. در این حالت، بهتر است بونسای در جایی باشد که نور خورشید صبحگاهی را دریافت کند و هنگام عصر در سایه باشد، اما اگر دمای هوا در فضای باز در شب به زیر ۴ درجه رسید، وقت آن رسیده که بونسای را داخل خانه بیاورید.

روش هرس کردن بونسای

قبل از هر چیز باید بگوییم که هرس کردن بونسای یک کار تخصصی است، بنابراین اگر مهارت کافی در این زمینه ندارید، حتما هرس کردن را به دست یک متخصص بسپارید، چراکه در غیراینصورت ممکن است، درختچه زیبای خود را به کلی از دست بدهید.
از نکته یاد شده که بگذریم، هرس کردن یکی از موارد در نگهداری از بونسای و جز یکی از جالب‌ترین کارهایی که می‌توانید با بونسای‌تان انجام دهید. هرچه قدر در مورد هنر آراستن بونسای بیش‌تر بدانید، بیش‌تر خواهید فهمید که  بونسای می‌تواند تا چه اندازه اشکال متفاوت و زیبا داشته باشد.
هرس کردن بونسای یک هنر است که نیاز به ظرافت و خلاقیت دارد و نتیجه‌ی نهایی آن فوق العاده خواهد بود. هرس کردن بونسای علاوه بر ظرافت و خلاقیت، به دقت و تمرکز نیز نیاز دارد و فعالیتی آرام‌بخش به‌حساب می‌آید. هدف از هرس کردن بونسای، شکل دادن به آن یا حفظ شکل قبلی‌اش است. به‌علاوه اینکه هرس کردن شاخه‌های بالایی گیاه باعث رشد شاخه‌های اطراف گیاه و پرشدن آن نیز خواهد شد.
برای هرس کردن بونسای حتما از قیچی‌های استریل شده و مخصوص هرس بونسای استفاده کنید و هرگز از قیچی‌های معمولی استفاده نکنید. همچنین لازم نیست همه‌ی جوانه‌های جدید را بچینید. ابتدا شاخ و برگ‌های خشک گیاه را بچینید. برگ‌ها را هم از نزدیکترین نقطه به محل اتصالشان به ساقه ببرید. سپس تصمیم بگیرید که برای مرتب کردن ظاهر گیاه، می‌خواهید کدام شاخه‌ها را حذف کنید. این کار کاملا به سلیقه شما بستگی دارد. به همین دلیل است که نگهداری از بونسای کاری خلاقانه است!

بهترین خاک برای بونسای

خاک نیز یکی دیگر از موارد اساسی و مهم در نگهداری از بونسای است. بونسای به خاکی نیاز دارد که سه ویژگی مهم را داشته باشد:

1. زهکش خوبی داشته باشد. یعنی آب اضافی را سریع خارج کند.
2. آب مورد نیاز گیاه را در خودش نگه دارد.
3. ذرات درشت هم داشته باشد تا جریان هوا داخل خاک هم وجود داشته و اکسیژن به ریشه‌ها برسد.

خوشبختانه این روزها خاک مخصوص بونسای در بازار موجود است و به راحتی می‌توانید از آن استفاده کنید. این خاک‌ها شامل آکاداما (خرده سفال)، پومیس و سنگ گدازه هستند.

آیا در طول نگهداری بونسای باید به آن کود بدهیم؟

جواب این سوال بله است. اگر می‌خواهید بونسای شما برای همیشه سالم و زیبا بماند،‌ باید به آن کود بدهید. دلیل اصلی این موضوع این است که بونسای در مقدار کمی خاک رشد می‌کند، پس لازم است به‌صورت مرتب به آن کود بدهید.
در طول نگهداری از بونسای به‌منظور کوددهی به آن، در فصل رشد یعنی اوایل بهار تا اواسط پاییز ماهی یک‌بار به خاک بونسای کود اضافه کنید. در مورد کود مناسب برای بونسای نیز باید بگوییم تقریبا هر نوع کود عمومی مخصوص گیاهان برای بونسای مناسب است. برای کوددهی به بونسای پیشنهاد ما این است که کود را به اندازه نصف میزان غلظت تعیین‌شده استفاده کنید. مثلا اگر قرار است به‌ازای هر قاشق کود یک لیتر آب اضافه کنید، شما میزان آب را دو برابر یعنی دو لیتر درنظر بگیرید.

زمان تعویض خاک و گلدان بونسای

بونسای‌ها اصولا زمانی که ریشه‌شان همه گلدان را پر کند زمان عوض کردن گلدان‌شان فرا رسیده است. اگر بونسای شما در چنین شرایطی قرار دارد، باید گلدان آن را بزرگ‌تر کرده و مقداری خاک مناسب نیز به آن اضافه کنید. فقط نکته‌ای که دراین باره باید به آن توجه کنید این است که گلدان بونسای را در وسط تابستان یعنی مرداد ماه عوض کنید. در مورد عوض کردن خاک بونسای نیز باید بگوییم، خاک بونسای شما زمانی باید عوض شود که خاک آن ضعیف شده باشد. امروزه خاک مخصوص بونسای در بازار موجود است و به راحتی می‌توانید از آن استفاده کنید. این خاک‌ها شامل آکاداما (خرده سفال)، پومیس و سنگ گدازه هستند.

نکته پایانی: سعی کنید اطلاعات خود را درباره بونسای افزایش دهید

به‌عنوان حرف آخر در مورد نگهداری از بونسای گفتنی است که اگر می‌خواهید به بهترین شکل از بونسای خود نگهداری کنید، اطلاعات‌تان را در مورد بونسای زیاد کنید. راه‌های زیادی برای افزایش اطلاعات‌تان در مورد نگهداری از بونسای وجود دارد. مثلا می‌توانید پرورش‌دهندگان بونسای را در اینترنت پیدا کنید و مطالب بلاگ و شبکه‌های اجتماعی آن را مطالعه کنید یا سراغ فروشندگان گل و گیاه نظیر رفته و در بلاگ یا شبکه‌های اجتماعی آن‌ها که معمولا اطلاعات مربوط به گل و گیاهان آپارتمانی را به‌طور تخصصی ارائه می‌دهند عضو شوید. بی‌شک بین اطلاعاتی که ارائه می‌دهند در مورد بونسای نیز اطلاعات مفید دستگیر شما خواهد شد.
فراموش نکنید با استفاده از اینترنت، کلی نکته و اطلاعات مفید در مورد نگهداری از بونسای به دست خواهید آورد. بااین‌حال اگر زیاد اهل اینترنت و وب گردی نیستید یک راه دیگر این است که، در کارگاه‌های پرورش یا دیزاین بونسای شرکت کنید و از نزدیک  با روش‌ها و تکنیک‌های نگهداری و دیزاین بونسای آشنا شوید.
بونسای هدیه‌ای عالی برای همکاران و عزیزان‌تان است و همراه با خودش زیبایی، آرامش و شگفتی می‌آورد. اگر از آن به درستی نگهداری کنید، به راحتی چندین‌سال در کنارتان خواهد ماند. از آن‌جایی که بونسای یک موجود زنده و مینیاتوری است،‌ هرچه قدر رسیدگی به آن بیش‌تر شود، زیبایی و جذابیتش هم بیش‌تر خواهد شد.